Ο Ίασμος...

Μια όμορφη περιήγηση από την
Μαρία Νικολάου
Παρατηρητής 1999

Παρατηρηρής 21/7/1999

IΑΣΜΟΣ ταξίδι στο χρόνο

Η γενιά που έφυγε...	Η γενιά που δημιουργεί...

Η “κλαβανή”, η “μεσάντρα”, το “μπουχαρί”, ο “ουτάς”, η εκκλησία του Αι Νικόλα και το εξωκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής. Τα τρία χοροστάσια του Ιάσμου, οι εννέα βρύσες και το ένα πηγάδι, οι καπνοφυτίες, οι αμπελώνες, το κόκκινο κρασί που ρέει και η μυρωδιά του ψωμιού από τους τέσσερις φούρνους. Ο Ίασμος... Με το ένα αρρεναγωγείο, στο χώρο του σημερινού πάρκου του Αι Νικόλα, το παρθεναγωγείο όπου σήμερα στεγάζεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος. Ο Ίασμος κτισμένος στις υπώρειες της Ροδόπης, στο μυχό της λίμνης Βιστωνίδας, ανάμεσα στην Ξάνθη και την Κομοτηνή. Ένα κέντρο πολιτισμού συγκέντρωσης ανθρώπων με διαφορετικά ήθη, έθιμα, θρησκείες, με κομμάτια αυτού του τόπου, αυτής της ιστορίας.

Ο Ίασμος ένα ''βιβλίο'' που ξεκίνησε να γράφεται από μια μικρή ομάδα ανθρώπων σαν παραμύθι, φερμένη από την Αναστασιούπολη σ’ ένα τόπο που έμοιαζε με μαγεμένο δάσος με βελανιδιές και ήχους όπως το θρόισμα των ανέμων, τα κελαηδίσματα των πουλιών και τα ουρλιαχτά των άγριων ζώων...

Κι ύστερα τα χρόνια, πέρασαν δύσκολα άλλοτε, κι άλλοτε εύκολα, με χαρές και τραγούδια αλλά και με πόνους και με δάκρυα. Κι έφτασε το σήμερα να αποτελεί έδρα Καποδιστριακού δήμου, με πολλές υπηρεσίες, τράπεζες, σχολεία και συλλόγους. Έτσι λόγω κυρίως της προνομιακής θέσης που διαθέτει ένα ευφορότατο κάμπο με πλούσια άρδευση, οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, μαγευτικές τοποθεσίες κι όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να εγγυηθούν ένα ζηλευτό μέλλον. Ωστόσο στο σημερινό ένθετο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης του ΠτΘ “ταξιδεύουμε” κυρίως στο παρελθόν του, αναζητώντας (με την πολύτιμη βοήθεια των Παναγιώτη Σπορίκη, δημοτικού συμβούλου και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πολιτιστικού Συλλόγου και Μόσχου Μυλωνά τα χνάρια εκείνα της τοπικής ιστορίας του πολιτισμού και των ανθρώπων που αποτελούν πολύτιμες ρίζες και τροφοδοτούν με γνώση, πλούτο και περηφάνια τις νεότερες γενιές.

Ρεπορτάζ - κείμενα: Μαρία Νικολάου

Το φωτογραφικό υλικό είναι από το αρχείο του Αναστάσιου Φιλιπέλλη

“ Ίασμος... ένας μαντήλι στο ψηλότερο κατάρτι”

Η βρύση του Παπά - Νικόλα...

Εννέα βρύσες και ένα πηγάδι δρόσιζαν στα παλαιότερα χρόνια τους κατοίκους του Ιάσμου. Η βρύση του Κινέζου, του Παπά - Νικόλα της πλατείας, και τόσες άλλες που η μνήμη των παλαιοτέρων τις κουβαλά και τις σώζει από την ταχύτητα και την λήθη των ημερών μας. Εννέα βρύσες όμοια μ’ αυτή που βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία, αγκαλιά με τον πλάτανο, φτιαγμένη σύμφωνα με την επιγραφή, το 1882. Το πιο γλυκό νερό της περιοχής χάρη στο οποίο, όποιος πιεί δεν ξεχνά τον Ίασμο. Παλαιότερα ο χώρος ήταν ένα από τα τρία χοροστάσια του Ιάσμου. Το μοναδικό δε πηγάδι βρίσκονταν απέναντι από το σπίτι του Κολίση και οι Βρύσες: η παλιόβρυση, του παπά - Ανδρέα, του Περικλή στην πλατεία, η “παζαρίσια” του Αι Νικόλα, του παπά Νικόλα, του Μαβίνη, του Μπέλου και του Τσιλέγκουδ ήταν εκείνες που έδιναν ζωή και ορμή στον τόπο, στους ανθρώπους, στα ζώα, στα φυτά και το “προσκύνημα” των ανθρώπων σ’ αυτές ήταν δεδομένα. Ήταν “προσκύνημα” ζωής, σημαντικότερο ίσως από αυτό στα τέσσερα χάνια, στους τέσσερις φούρνους, στα πέντε καφενεία, ακόμη - ακόμη και στις δύο εκκλησίες που λειτουργούσαν, ο Αι Νικόλας και ο Αι Γιάννης.

Αρχιτεκτονική ισχύ

Οικία Φωκιούδη	Οικία Παπαβασιλείου

Ο Ίασμος ως παλιό χωριό, ως χωριό της Τουρκοκρατίας γνώρισε ακόμη και παρακμή. Η πρώτη αναφορά σ’ αυτό το χωριό γίνεται στα 1630 από τον Τζελέπη, τούρκο περιηγητή που σε έργο του αναφέρει ότι περνώντας από την Αναστασιούπολη για την Κομοτηνή γνώρισε και το Πασικιόη (έτσι λεγόταν ο Ίασμος μέχρι το 1922), το χωριό των γιασεμιών. Εικάζεται ότι ο Ίασμος κτίστηκε από ανθρώπους που πιο πριν ζούσαν στην Αναστασιούπολη χωρίς ωστόσο αυτό να είναι αποδεδειγμένο ιστορικά. Μια ομάδα ανθρώπων λοιπόν κυνηγημένοι από πειρατές και την ελονοσία πέρασαν και από τον Ίασμο και γοητευμένοι από την ομορφιά του τόπου έμειναν. Τα σπίτια πάντα διώροφα, κτίζονταν, με αλληλοβοήθεια (“μίτζι”) από κτίστες συνήθως ξένους, Μακεδόνες ή Βούλγαρους, σε οικόπεδα που δημιουργούσαν με την κόπη των δένδρων βελανιδιές στην πλειοψηφία τους ή “μενεξέδες”, τα οποία στη συνέχεια τα χρησιμοποιούσαν για τα ξύλινα μέρη της οικοδομής. Χωριζόταν σε ισόγειο και άνω όροφο. Στο ισόγειο υπήρχε το Χαγιάτι, το κατώι για τα κρασιά τα όσπρια κ.τ.λ. Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι τα μέλη των οικογενειών φρόντιζαν και έχτιζαν το ένα σπίτι δίπλα στο άλλο με τέτοιο τρόπο ώστε όλοι να είναι δίπλα, κοντά. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός του χωριού δεν ήταν τίποτε άλλο από ένα χωριό φτιαγμένο στα πρότυπα της Τουρκοκρατίας με στενά σοκάκια, με επικοινωνία της μιας αυλής με την άλλη, (κομσουκάϊ) μια οδός διαφυγής που μπορούσε κάποιος να την χρησιμοποιήσει και να βγει από την μια άκρη του χωριού στην άλλη. Όλα τα σπίτια είχαν στο γύρω τους μάντρες φτιαγμένες από πέτρα, ικανές να κρατούν μακριά τα περίεργα βλέμματα των περαστικών. Στο ισόγειο υπήρχε ακόμη το “ονταδέλς” ή “καμαρούδα” ένα δωμάτιο για τη γενική καθημερινή χρήση, το ρακοκάζανο. Στο κατώϊ σε κάθε σπίτι υπήρχε ρακοκάζανο και φανάρι, το ψυγείο της εποχής. Στην αυλή, πριν ανέβεις από το Χαγιάτι στη σάλα συναντούσες ακόμη τον φούρνο αλλά και το αποχωρητήριο (ή χαλέζ, ή αναγκαίο, ή χρεία ή άκρια ή απόπατος), αποχωρητήριο με ξύλινο πάτο με δύο, ίσως τρύπες και κάτω από τη σκάλα το αμπάρι για τα δημητριακά ή το αλεύρι, καθώς τίποτε στο χώρο του οικήματος δεν έμεινε ανεκμετάλλευτο. Η σκάλα με τα συνήθως ανοιχτά ξύλινα σκαλοπάτια, οδηγούσε στη “σάλα” του πάνω ορόφου και έκλεινε με την “κλαβάνη” οριζόντια πόρτα. Στο “ανώ” υπήρχε η ανοιχτή προς τη νότια σάλα και δύο δωμάτια, η “υποδοχή” και η “κάμαρα” ή “οντάς”. Στη σάλα υπήρχε καταρχήν το “Κρεβάτι” με σαχνισί (ο τοίχος έβγαινε έξω από το υπόλοιπο οικοδόμημα και ήταν φτιαγμένος με τέτοιο τρόπο που πατούσε πάνω στα δοκάρια από τον οποίο έβγαινε ο αέρας), για το στέγνωμα του κοκκαριού και την εκτροφή του μεταξοσκώληκα (Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι ο Ίασμος παλιά ήταν “κρεμμυδοπαραγωγικό κέντρο”, παρήγαγε κοκκάρι και εφοδίαζε τους παραγωγούς όλης της περιφέρειας. Η αρχιτεκτονική “υποταγμένη” στις ανάγκες της παραγωγής. Απέναντι από το “κρεβάτι” ήταν ο νεροχύτης ο οποίος με μια σωλήνα οδηγούσε τα νερά έξω. Χαρακτηριστικό της σάλας ήταν και τα πέντε “αγιαζλίκια” τα παράθυρα χωρίς τζάμια που έκλειναν με ξύλινα κανάτια, τρία ανατολικά ή δυτικά, ανάλογα με τη θέση του “κρεββατιού” ένα νότια και ένα βόρεια αλλά και η “ταράτσα” ένα ξύλινο μπαλκόνι με κάγκελα. Η “υποδοχή” ήταν το ανατολικό δωμάτιο, μεγαλύτερο από την “κάμαρα”, με ή χωρίς τζάκι και “μεσάντρα” (εντοιχισμένη ντουλάπα) και ήταν το δωμάτιο για τις γιορτές και τους ξένους. Φωτίζονται από δύο παράθυρα, ένα ανατολικό και ένα που έβλεπε προς τη σάλα. Η “κάμαρα” ή “οντάς” βρισκόταν δυτικά, είχε τζάκι και “μεσάντρα” και χρησίμευε κυρίως σαν κοιτώνας και φωτίζεται από ένα παράθυρο προς τη σάλα. Το τζάκι, με το ξύλινο “πουχαρί” κατέληγε σε κυλινδρική καμινάδα (μπατσιάς) φτιαγμένη με τούβλα. Όπως γράφτηκε παραπάνω στο νότιο μέρος του σπιτιού βρισκόταν η αυλή, που ήταν “καλντερίμι” και περικλείονταν από αυλόγυρο ύψους δύο μέτρων, με μεγάλες κεραμίδες (“φάρσες”) από πάνω για προστασία από τη διάβρωση της βροχής. Στην αυλή έμπαινες από την εξώπορτα, που ήταν δίφυλλη, είχε σκέπαστρο μέσα - έξω και ασφάλιζε με το “σίδερο” ή “κολ - ντεμίρ” και το σύρτη. Οι αρχικοί κάτοικοι του Ιάσμου έχτιζαν πάντοτε τον στάβλο ή “νταζή” ή “αχυρώνας” έξω από το σπίτι κάτι που άλλαξε με την άφιξη των Πομάκων στον Ίασμο, καθώς χρησιμοποιούσαν ως στάβλο το κάτω μέρος του σπιτιού. Μετά την Μικρασιατική καταστροφή και τον εμφύλιο πόλεμο, η εγκατάσταση νέων κατοίκων (όπως οι Πρόσφυγες, οι Σαρακατσάνοι και Πομάκοι) και οι νέες ανάγκες της ζωής αλλοίωσαν την Πολεοδομική οψη και την αρχιτεκτονική του Ιάσμου, με την επέκταση του οικισμού, την ανέγερση νέων σπιτιών και τις επεμβάσεις και τροποποιήσεις στα παλιά. Έτσι ένας μελετητής, αλλά και ο σύγχρονος επισκέπτης μπορεί να αντλήσει πληροφορίες μόνο από παλιές φωτογραφίες αλλά και από διηγήσεις των ντόπιων γερόντων κι αυτό γιατί λίγα μόνο σπίτια σώζονται, που μπορούν να δώσουν περισσότερες πληροφορίες για τη λαϊκή αρχιτεκτονική των προηγούμενων αιώνων στον Ίασμο. Ανάμεσα σ’ αυτά και το Αρχοντικό του Κούγια που ωστόσο αποτελεί εξαίρεση κι αυτό γιατί χτίστηκε με έναν ξεχωριστό τρόπο. Είναι φτιαγμένο το 19ο αιώνα στα 1870, τότε που ο Κούγιας, γαμπρός του Ιάσμου ήρθε από τα Σιάτιστα, έμπορος στο επάγγελμα με μεγάλη οικονομική άνεση. Λέγεται λοιπόν ότι ο Κούγιας έφερε με το τρένο και με τις βοϊδάμαξες όλα τα υλικά για να χτιστεί το σπίτι, όπως χτιζόταν τα Μακεδονικά σπίτια. Γι’ αυτό και διαφέρει τελείως από τα υπόλοιπα σπίτια. Όπως το αρχοντικό του Παπαβασιλείου, ένα τριώροφο κτίριο, πραγματικό στολίδι για τον Ίασμο που χρίζει άμεσης αποκατάστασης. Ήδη έχουν και τα δύο κηρυχθεί διατηρητέα μένουν όμως να γίνουν πολλά ακόμη. Τελειώνοντας αξίζει να αναφερθεί ότι οι δρόμοι του Ιάσμου ήταν από χώμα, όπου όμως περνούσαν ρέματα, ήταν με καλντερίμια, όπως και οι αυλές των σπιτιών.

Ο προστάτης των θαλασσινών - προστάτης του Ιάσμου

Το γεγονός ότι ο Ίασμος έχει προστάτη τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο των θαλασσινών, ενισχύει την άποψη ότι οι πρώτοι κάτοικοι είχαν έρθει από την Αναστασιούπολη όπου και υπήρχε καθεδρικός ναός αφιερωμένος στον Άγιο. Η παλιά εκκλησία ωστόσο του Ιάσμου γκρεμίστηκε το 1973. Μια εικόνα με επιγραφή το 1814 μαρτυρεί την παλαιότητα του ναού. Στην εκκλησία υπήρχαν οι τοιχογραφίες οι οποίες κατά την εκτίμηση τους από αγιογράφους - ειδικούς τις κατέτασσαν στις αρχές του 18ου αιώνα. Ο τρόπος δε με τον οποίο ήταν χτισμένος ο Άγιος Νικόλαος δείχνει ότι ήταν μια τοπική εκκλησία χτισμένη σύμφωνα με τα πρότυπα που έβαζαν οι Τούρκοι. Έμοιαζε πολύ με τον Μητροπολιτικό Ναό της Κομοτηνής. Χαμηλοτάβανη, υποβλητική θυσία στην αισθητική των ανθρώπων που προσπαθούσαν να αντικαταστήσουν τα πάντα με τσιμέντο... Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου, κτισμένη γύρω στα 1837 σύμφωνα με την εντοιχισμένη πλάκα στο νότιο τοίχο και αφιέρωση σε εικόνα του Τιμίου Προδρόμου του τέμπλου το 1839 και αποτελεί έδρα της δεύτερης ενορίας του Ιάσμου. Τα υπόλοιπα εξωκλήσια που ζώνουν το χωριό σε σχήμα σταυρού είναι κτισμένα γύρω στα 1875 (Ζωοδόχος Πηγή - Αγ. Βλάσης - Προφήτης Ηλίας - Αγ. Γεώργιος).

Ανελκυστήρας μεταπολεμικής εποχής	Η πατατοκαλλιέργεια πηγή εσόδων για τον 'Ιασμο

Η τέχνη του οινοποιού...

Το κόκκινο κρασί ρέει άφθονο στον Ίασμο... Το κόκκινο κρασί μεθά και γοητεύει τον επισκέπτη και οι Ιασμιώτες κατέχουν την τέχνη του οινοποιού καλά. “Κάθε σπίτι ζούσε από το κρασί” λένε οι κάτοικοι και εξηγούν ότι δεν υπήρχε σπίτι που να μην έχει αμπέλια. Το κρασί ήταν “τροφή” έτσι δεν τρώγανε μόνο τα σταφύλια αλλά έβγαζαν κρασί, έβγαζαν τσίπουρο, φτιάχνανε πετιμέζι, και ρετσέλια, (διάφορα φρούτα, γλυκοκολοκύθες, σύκα, σταφύλια, κυδώνια τα οποία τα βράζανε με μούστο και πετιμέζι και τα συντηρούσαν εκεί. Ήταν συντηρημένα φρούτα της εποχής. Το ψωμί βουτηγμένο στο κρασί ήταν το πρωινό, όπως και μια πήλινη κούπα κρασί αμέσως μετά την δουλειά.. Μάστοροι στη δουλειά και καλοί πότες. “Όλοι οι γιακάδες του Ιάσμου ήταν γεμάτοι αμπέλια η πιο φημισμένη περιοχή ήταν αυτή του σημερινού υποσταθμού με το όνομα “Πετράδια”, “ο καλύτερος αμπελώνας”. Βέβαια θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι η καλλιέργεια των κληματαριών δεν ήταν η μοναδική που μονοπωλούσε το ενδιαφέρον των παραγωγών. Οι καπνοφυτείες ήταν και είναι χαρακτηριστικό του Ιάσμου”. Μάλιστα οι Ιασμιώτες παλιότερα δουλεύανε δουλεύανε στα καπνομάγαζα της Ξάνθης και της Καβάλας και έτσι ίσως, εξηγείται η τάση προς τον σοσιαλισμό και τις καινοτόμες ιδέες.

Σ’ όλους τους αγώνες παρών

Με την έναρξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου βρίσκεται ο Ίασμος στην περιοχή δραστηριότητας των Βουλγάρων. Στην προσπάθεια εκβουλγαρισμού του ελληνικού πληθυσμού οι Βούλγαροι επιβάλλον φόρους, βασανίζουν και παίρνουν ομήρους στη Βουλγαρία λαϊκούς και κληρικούς. Στις 13 Ιουλίου του 1913 περνά για πρώτη φορά από τον Ίασμο ο Ελληνικός Στρατός σαν νικητής και απελευθερωτής, την ώρα που επιστρέφουν ελεύθεροι οι 20 όμηροι της Ξάνθης με το μητροπολίτη Άνθιμο. Η χαρά της ελευθερίας κρατά λίγες εβδομάδες, γιατί με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου η Δυτική Θράκη παραχωρείται στη Βουλγαρία. Μετά απ’ αυτό στις 6 Αυγούστου 1913 διατάσσεται ο Ελληνικός πληθυσμός της περιοχής να εγκαταλείψει τις πόλεις και τα χωριά και να μεταβεί δυτικά του Νέστου. Έτσι ολόκληρα καραβάνια από ανθρώπους και ζώα παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς για να έρθουν χρόνια αργότερα, το 1919 την παραμονή των Ταξιαρχών με τα τρένα στον Πολύανθο. Γεννημένοι μαχητές οι Ιασμιώτες δεν θα μπορούσαν παρά να πάρουν μέρος δραστήρια στο Αλβανικό έπος. “Όταν, μετά την κατάρρευση του μετώπου, ο Ίασμος τελούσε υπό βουλγαρική κατοχή έζησε τις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας του. Οι Βούλγαροι άρπαζαν περιουσίες, επέβαλλαν τη Βουλγαρική γλώσσα και κατέστρεφαν ό,τι θύμιζε Ελλάδα”.

Στην ανάπαυλα των αγώνων ένα γράμμα από τους αγαπημένους η καλύτερη συντροφιά

Μετά την απελευθέρωση ο Ίασμος έγραφε την ιστορία του με μαύρα γράμματα και αίμα”. Ο ανθός της νεολαίας του Ιάσμου είτε πέφτει στα πεδία των μαχών είτε ακολουθεί το δρόμο της πολιτικής προσφυγιάς, είτε της εξορίας. Έτσι η εξομάλυνση των πολιτικών πραγμάτων της χώρας βρίσκει τον Ίασμο αποψιλωμένο απ’ το πιο παραγωγικό δυναμικό του. “Κάτι που αξίζει να σημειωθεί με μελανά γράμματα είναι ότι την περίοδο της κατοχής βρέθηκαν οικογένειες οι οποίες δέχθηκαν να πολιτογραφηθούν βούλγαροι, απολαμβάνοντας αγαθά, βούτυρο, μέλι και ψωμί τη στιγμή που οι άλλες οικογένειες είχαν μόνο έναν τενεκέ καλαμπόκι για όλον τον χειμώνα, θα ήταν άδικο επίσης αν δεν αναφερόταν ότι η πλειοψηφία των Ιασμιωτών αγωνίστηκαν πάντοτε και πλήρωσαν ακόμη και με την ζωή τους την εμμονή να παραμείνουν Έλληνες.

Η μετανάστευση το επόμενη πλήγμα

Την περίοδο του θέρους η μπατόζα δούλευε ασταμάτητα	Πολλοί νέοι αναζήτησαν καλύτερη τύχη στους δρόμους της προσφυγιάς

Από πολύ νωρίς στον Ίασμο δημιουργήθηκαν τα πρώτα δημογραφικά προβλήματα ιδιαίτερα το 1960 αλλά και λίγο αργότερα, στα 1980 μικρότερα βέβαια, όταν στο όνομα της καλυτέρευσης της ποιότητας ζωής εγκατέλειπαν τον Ίασμο, για τα θέλγητρα της πόλης. “Τα τελευταία πέντε - έξι χρόνια παρουσιάζεται μια τάση ανάκαμψης, καθώς νέοι άνθρωποι αποφασίζουν να χτίσουν καινούργιες κατοικίες και να μένουν στον Ίασμο”. Κινήσεις που πορεύονταν από αγάπη για τον Ίασμο. Καταλυτικό ρόλο σ’ αυτό έπαιξε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ιάσμου, ο σπουδαιότερος πολιτιστικός φορέας της περιοχής που πρωτοξεκίνησε το 1983 χάρη στις προσπάθειες του Μόσχου Μυλωνά, του ανθρώπου που δίδονταν και διέσωσε ένα σημαντικό πολιτιστικό κομμάτι του τόπου, αργότερα πλαισιώθηκε και από άλλους Ιασμιώτες που με πραγματικό μεράκι συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου των κατοίκων της περιοχής, ιδρύοντας και λειτουργώντας διάφορα τμήματα και οργανώνοντας πολιτιστικές εκδηλώσεις που σήμερα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής ταυτότητας του Ιάσμου.

Φωτογράφος Φιλιπέλλης Αναστάσιος

Ένας καλλιτέχνης πιο μπροστά από την εποχή του ήταν ο Αναστάσιος Φιλιπέλλης που γεννήθηκε το 1905 και πέθανε το 1973. Πριν τον πόλεμο στην περιοχή του σταθμού είχε μια ταβέρνα το ονομαζόμενο “Εξοχικόν” που αποτελούσε και πόλο έλξης όλων των κατοίκων. “Ένα πολύ όμορφο κέντρο διασκέδασης με γραμμόφωνο και γευστικό φαγητό”. Το 1930 άρχισε να ασχολείται επαγγελματικά με την φωτογραφία κάνοντας όμως πραγματικά φωτογραφίες τέχνης. Δυστυχώς το μεγαλύτερο υλικό του έργου έχει χαθεί. Διασώθηκε ένα μικρό, περί τις 3000 αρνητικού φιλμ.

Τα οποία και τα έχει αναλάβει το Τμήμα Φωτογραφίας του Πολιτιστικού Συλλόγου Ιάσμου ( ιδρύθηκε το 1996 με σκοπό να βοηθήσει τους ερασιτέχνες φωτογράφους της περιοχής να καλλιεργήσουν τις γνώσεις που χρειάζονται για την παραπέρα εξέλιξη τους, αλλά και να φροντίσει για την συγκέντρωση, αντιγραφή και φύλαξη παλιού φωτογραφικού υλικού της περιοχής. Ο Φιλιπέλλης, γνωρίζοντας τον κανείς μέσα από τις φωτογραφίες, ήταν άνθρωπος πράος, καλοσυνάτος, προσιτός στους συγχωριανούς τους. Ήταν μπροστά από τα χρόνια που ζούσε. Η μανία του ήταν πρωτοποριακή, ασχολήθηκε με τον εργαζόμενο άνθρωπο, με τον φτωχό, τον εργάτη”. Έτσι, σώζονται πολλές φωτογραφίες που δείχνουν ανθρώπους να δουλεύουν, στα καπνά, στα αμπέλια, στις φυτείες, τους δείχνει στα γλέντια, αλλά και στον πόνο. “Ακόμη και στα πορτρέτα του φαίνεται η λυρικότητα του”. Το έργο του, δεν είναι τίποτε άλλο από ολόκληρη την ιστορία του Ιάσμου, ένα υλικό που η αξία του δεν μπορεί ακόμη να αποτιμηθεί σωστά κι αυτό γιατί το έργο της εμφάνισης των φιλμ δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Αυτή, η ολοκλήρωση είναι ένα στοίχημα για το τμήμα φωτογραφίας αλλά και ένας φόρος τιμής στον Ιασμιώτη Καλλιτέχνη.

Η ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική των σπιτιών, οι παλιές βυζαντινής τεχνοτροπίας εικόνες των εκκλησιών του, η γεωγραφική θέση οι μαγευτικές τοποθεσίες στην οροσειρά της Ροδόπης, στην λίμνη Βιστωνίδα και στον ποταμό Κομψάτο με τη Μεσαιωνική γέφυρα είναι στοιχεία που μπορούν σίγουρα να προκαλέσουν το ενδιαφέρον του επισκέπτη. Οι άνθρωποι που, η γεύση, το άρωμα, το χρώμα, ο αέρας, ο ήλιος, η μέρα με τη δροσιά και η νύχτα με τα άστρα, το νερό, ο ήχος του ρολογιού και των τζιτζικιών είναι λίγα μόνο από όλα εκείνα που θα “κλέψουν” την καρδιά του. Το “Γιασίκιοϊ” το Γιασεμί της Ροδόπης , το χθες το σήμερα αλλά και το αύριο αυτού του τόπου... Ο Ίασμος.

Mαρία Νικολάου